تفاوت عقد و قرارداد

حق جو

بیمه قراردادی است که ضمن آن شرکت بیمه (بیمه گر) تعهد می کند تا در ازای دریافت حق بیمه از بیمه گذار در صورت وقوع حادثه خسارت های وارده به موضوع بیمه را جبران کند.

ویژگی های عقد بیمه

عقد بیمه یک عقد لازم است.

عقد لازم به عقدی گفته می شود که طرفین نمی توانند آن را به راحتی فسخ کنند و برای فسخ آن یا باید طرفین توافق کنند و عقد را بهم بزنند یا در موارد استثنایی که قانون گفته است عقد را فسخ کنند.

در مقابل عقد جایز وجود دارد در این گونه از عقود طرفین هر زمان که خواستند می توانند عقد را فسخ کنند مثل عقد وکالت.

در بین عقود بیمه فقط قرارداد بیمه عمر، آن هم فقط از طرف بیمه گذار جایز محسوب می شود. به عبارت دیگر در قرارداد بیمه عمر بیمه گذار هر زمان که خواست می تواند عقد بیمه را فسخ کند.

عقد بیمه از طرف بیمه گذار مُنَجَّز و از تفاوت عقد و قرارداد طرف بیمه گر معلق است.

منظور از منجز بودن عقد بیمه این است که به محض انعقاد عقد، بیمه گذار باید به تعهدات خود عمل کند در واقع بیمه گذار به محض وقوع عقد باید حق بیمه خود را بپردازد.

ولی بیمه گر زمانی به تعهدات خود عمل می کند که خسارتی به موضوع بیمه وارد شده باشد. به عبارت دیگر تعهدات بیمه گر معلق به ورود خسارت به موضوع بیمه است.

استثنا این مورد قرارداد بیمه عمر است. در این نوع بیمه، تعهدات بیمه گر منجز بوده و سرمایه بیمه گذار را باید در موعد مقرر بپردازد.

بیمه عقد اتفاقی است

احتمالی و اتفاقی بودن عقد بیمه از این جهت است که تعهدات بیمه گر احتمالی بوده و در صورت بروز حادثه ایجاد می شود.

عقد بیمه عقد مُعَوَّض است

هر دو طرف عقد بیمه تعهداتی را به عهده می گیرند از این رو به این عقد، عقد معوض گویند. مثال دیگر عقد معوض عقد بیع (فروش) است که در آن نیز خریدار پول و فروشنده کالایی را به طرف مقابل می دهد.

شرایط اساسی عقد بیمه

قصد و رضا طرفین

طرفین در عقد بیمه باید با رضایت و قصد و اراده خود، اقدام به انعقاد این قرارداد کنند.

باید بدانید در بیمه های اجباری که معمولا طرفین راضی به انعقاد عقد بیمه نیستند چون این عقود براساس مصلحت و منافع جامعه ایجاد می شوند بر رضایت و منافع فردی ارجحیت دارند.

اهلیت طرفین

شرکت بیمه در صورتی که در قالب شرکت سهامی عام ثبت شده باشد دارای اهلیت لازم است.

بیمه گذار نیز در صورتی اهلیت دارد که طبق قانون عاقل، بالغ و رشید بوده و 18 سال سن داشته باشد.

موضوع معین

موضوع بیمه باید مشخص و معین باشد. هر یک از طرفین باید تعهدات مشخصی داشته باشند، به این صورت که میزان و نحوه پرداخت حق بیمه از طرف بیمه گذار و همچنین سقف تعهدات بیمه گر و موارد تحت پوشش بیمه معین شوند.

مشروعیت جهت معامله

جهت یا علت انعقاد معامله باید مشروع باشد. بیمه گر خسارات ناشی از عمد و سونیت بیمه گذار را جبران نمی کند.

همچنین بیمه گر کالاهایی را که واردات آنها غیر قانونی است تحت پوشش قرار نمی دهد. ولی این موارد قابل تغییر در طول زمان هستند زیرا ممکن است ورود کالایی با تصویب قانون آزاد شود و از آن پس بیمه کردن این کالا مشروعیت خواهد داشت.

پایان قرارداد بیمه

قرارداد بیمه در سه مورد پایان می یابد

پایان مدت قرارداد بیمه: تمام قراردادهای بیمه مدت دار هستند و پس از پایان مدت، باید تمدید شوند.

انفساخ: پایان یافتن خود به خود قرارداد بیمه، بدون دخالت طرفین.

فسخ قرارداد بیمه: در موارد قانونی یا در صورت توافق، طرفین می توانند عقد بیمه را فسخ کنند در این صورت بیمه گذار باید تمام حق بیمه های قبل از فسخ را بپردازد. همچنین بیمه گر نیز باید خسارت های وارده به موضوع بیمه قبل از تاریخ فسخ را جبران کند.

انواع بیمه

بیمه در ایران به سه دسته کلی تقسیم می شود

بیمه های اجتماعی

این دسته از بیمه ها براساس قوانین کشور و توسط دولت ایجاد می شوند. در ایران سازمان تامین اجتماعی مهمترین بیمه اجتماعی کشور است.

بیمه های بازرگانی

بیمه های بازرگانی، قراردادهای بیمه ای هستند که بین بیمه گر و بیمه گذار بسته شده و طرفین مفاد و شرایط آن را تعیین می کنند. مثل بیمه های اموال، اشخاص و مسئولیت.

بیمه های حمایتی

بیمه های حمایتی از نظر عقد قرارداد بسیار شبیه بیمه های بازرگانی هستند با این تفاوت که این بیمه ها تحت حمایت مالی دولت قرار می گیرند.

عقد معلق چیست ؟

معنا و مفهوم عقد معلق : از بزرگان اهل معنا نقل است که هرگاه معنای چیزی را قصد دارید درک کنید، به معنای مخالف آن نظر کنید. به همین سو، عقد منجز روبروی عقد معلق است. در عقد منجز قرارداد منعقد و آثار نیز محقق می‌شود. بطور مثال خانه فروخته می‌شود و خریدار مالک خانه می‌شود و فروشنده مالک مبلغ پرداختی می‌شود.

در مقابل، قرارداد ممکن است بسته شود ولی آثار آن بعد از انعقاد قرارداد بوجود نیاید و در اصطلاح اثر عقد معلق شود. به چنین قراردادی عقد معلق گفته می‌شود. بطورمثال بهروز به شهروز اتومبیلی را می‌فروشد اما در قرارداد شرط(شرط تعلیق) میکند که اگر بانک مهر ایران به من وام ازدواج داد، تو مالک اتومبیل شوی(اثر عقد بیع که مالکیت است، معلق شد).

نکته اساسی

وکیل حقوقی : دقت شود که در عقـد معـلق طرفین با قصد و اراده‌ی جدی خود عقد را ایجاد کرده‌اند منتها آثار آن را معلق کرده‌اند. تفاوت است با عملی که طرفین قصد ایجاد عقد را نداشته‌اند و ایجاد عقد را(نه آثار عقد) به آینده موکول و معلق کرده‌اند. بطورمثال گلروز به مهروز می‌گوید که اگر فردا باران بیاید، من چتر بارانی خود را به تو میفروشم. این عمل عقد معلق نیست؛ زیرا عقد هنوز به منصه‌ی ظهور نرسیده است.

شرایط تعلیق

1. تحقق شرط باید در آینده باشد: بطورمثال بهروز با شهروز مبایعه ‌نامه‌ای تنظیم می‌کنند که در آن شرط شده است که اگر شهروز به منصب ریاست شورای شهر رسید، مالکیت منتقل می‌شود.
2. تحقق شرط باید احتمالی باشد یعنی ممکن باشد که در آینده اتفاق بیافتد یا نیافتد: اگر تحقق شرط حتمی بود، دیگر این عقد منجز است یعنی به محض انعقاد آثارش به بار آمده ولی اجرای آن به تأخیر افتاده است. مثلاً فروشنده به خریدار در فصل بهار بگوید که در فصل تابستان(تحقق حتمی) خانه به ملکیت شما در خواهد آمد.

موارد بطلان عـقد معـلق

نکاح معلق

مانند اینکه گلروز به بهروز بگوید که با تو ازدواج میکنم، اگر در اداره مالیات استخدام شوید. در این حالت حتی اگر شرط تحقق یابد بازهم نکاح باطل است.

شرط تعلیق غیرقانونی باشد

مانند اینکه موجر به مستأجر بگوید خانه را به تو اجاره می‌دهم. اگر به کارمند شهرداری جهت اخذ پایانکار من رشوه پرداخت کنید.

اثر عقـد معـلق قبل از تحقق شرط

دو طرف نمی‌توانند اجرای تعهدات را از یکدیگر بخواهند مگر اینکه شرط تحقق یابد. اگر عقد معلق شده عقدی لازم باشد، قبل از تحقق شرط فقط با اقاله یا فسخ از بین می‌رود. مثلاً فروشنده خانه خود را به خریدار در مقابل 100میلیون می‌فروشد. اگر پدرش قبل از عید فوت کند و فروشنده قبل از تحقق شرط متوجه می‌شود که خانه را ارزان فروخته است. در اینصورت می‌تواند عقد را به استناد غبن فسخ کند.

اثر عقد معلق بعد از تحقق شرط

قاعده کلی این است که آثار عـقد معلـق از تاریخ تحقق شرط به بار می‌آید نه از تاریخ انعقاد قرارداد. مگر اینکه دو طرف توافق کنند که اثر قرارداد از تاریخ انعقاد آن به بار آید. بطورمثال مهروز خانه خود را به بهروز طی مبایعه ‌نامه‌ای در تاریخ 24/06/1400 با شرط تعلیقی در معرض انتقال قرارداده است. حال اگر در تاریخ01/07/1400 شرط تحقق یابد، از تاریخ01/07/1400 خانه به ملکیت بهروز درمی‌آید.

اگر خریدار قبل از تحقق شرط تعلیق، مورد معامله را در قالب قرارداد جدیدی به شخص دیگری منتقل نمود و سپس شرط محقق شود، وضعیت حقوقی قرارداد جدید به چه صورت است؟

خریدار باید قرارداد جدید را ، مجدداً تنفیذ نماید وگرنه باطل خواهد شد. و اگر شرط محقق نشود، خود مالک اصلی باید قرارداد جدید را تنفیذ کند.

آیا عقد معلق به ورثه منتقل می‌شود؟

عقد معلق با همان وضعیت به ورثه منتقل میشود. اما اگر عقد جایز باشد با فوت از بین خواهد رفت و به ورثه منتقل نخواهد شد.

شرط «زمان» در قراردادها

علیرضا صالحی/ یوسف یعقوبی قضات دادگاه تجدیدنظر استان تهران در شمارگان پیشین ستون بایسته‌های حقوق در بازرگانی (۱) در مورد «عقود معین و نامعین»، «عقود لازم و جایز» و «تفاهم‌نامه» توضیح دادیم، در ادامه بررسی عنوان انتخابی برای قرارداد متعاملین و شمردن برخی آثار این انتخاب در تقسیم‌بندی عقود، به یکی دیگر از این تقسیم‌بندی‌ها می‌پردازیم.

۴- عقود آنی و مستمر

عقود را در اثری که «زمان» در تعیین و اجرای تعهدات ناشی از آن دارد، به عقد آنی یا فوری و عقد مستمر یا مدت‌دار تقسیم می‌کنند. در عقد آنی، اثر عقد در لحظه‌ای که طرفین انتخاب کرده‌اند، ایجاد می‌شود مانند بیع که انتقال مالکیت در آن فوری بوده و پرداخت ثمن نیز به این نحو است. ولی در عقد مستمر موضوع معامله به گونه‌ای است که باید در طول مدت معین انجام شود. قراردادهایی مانند اجاره یا پیمانکاری چون موضوع یا مورد منفعت و انجام کار ذاتا با عامل زمان توام است از مصادیق این عقد است. رای شماره ۲۱۴ - ۲۷/ ۳/ ۹۲ هیات عمومی دیوان عدالت اداری در مقام رفع تعارض در آرای برخی شعب آن دیوان در موضوع بررسی کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد و مدت در قرارداد ذکر نشده، نظر به دائمی بودن قرارداد و نه موقت دارد که در هر صورت به لحاظ ماهیت تعیین زمان ولو موقت، قراردادی مستمر تلقی می‌شود. برقراری مستمری و عقد بیمه نیز از مصادیقی است که می‌توان برای قراردادهای مستمر با اجرای دوره‌ای آنها برشمرد، به نحوی که در این قبیل موارد موضوع عقد یعنی پرداختن پول یا مال معین ذاتا با عامل زمان توام نیست، ولی در اثر تراضی طوری به عامل زمان مربوط شده که عقد منشأ آن را به‌صورت مستمر درآورده است. البته پر واضح است که در عقد اجاره به‌عنوان بارزترین مصداق عقد مستمر، درج مدت و زمان در آن الزامی است ولی در سایر موارد از عقود مستمر درج مدت و زمان شرط صحت این عقود نیست و گاهی طرفین می‌توانند با تراضی یکدیگر برخی از عقود را که ماهیتا مستمر هستند به عقود آنی تبدیل کنند. با توجه به تعریفی که از عقود مستمر ارائه شد اکثر عقود معین مانند اجاره، وکالت، شرکت، کفالت، جعاله، عاریه، حواله، ودیعه، ضمان و رهن جزو قراردادهای مستمر هستند و عقودی مانند بیع، صلح و قرض از زمره عقود آنی است. در عقود نامعین و در امور تجاری می‌توان به عقد استصناع و قرارداد با عوض شناور اشاره کرد. در عقد استصناع قراردادی بین دو شخص اعم از حقیقی و حقوقی که مبین سفارش کالایی خاص یا طرحی با ویژگی‌های مشخص در آینده است، منعقد می‌شود که در آن سفارش گیرنده (صانع) متعهد می‌شود موضوع قرارداد را طبق نظر سفارش‌دهنده (مستصنع) تولید و اجرا کند و کالا و ثمن در زمان مورد توافق تحویل و پرداخت شود. در قرارداد با عوض (قیمت) شناور، متعاملین در هنگام انعقاد قرارداد نمی‌توانند یا نمی‌خواهند عوض را به‌طور دقیق معلوم سازند، بلکه تعیین آن را به آینده موکول می‌کنند و بعضا مسکوت می‌گذارند. نمونه این قراردادها عمدتا در زمینه فروش مصنوعات و پیمانکاری‌های ساختمانی و اجاره‌های بلندمدت و خصوصا قراردادهای نفتی به چشم می‌خورد. در اکثر کشورهای اروپایی این قرارداد کارآیی خاص خود را دارد ولی در حقوق ایران با توجه به ضرورت رعایت اصل لزوم معلوم و معین بودن عوضین (کالا یا کار و قیمت) اختلاف نظر در پذیرش این قراردادها وجود دارد، و در صورت پذیرش، با استناد به ماده ۱۰ قانون مدنی، چنین قراردادهایی را باید در قالب قراردادهای نامعین مستمر دانست.

پاورقی:

۱- مطالب ستون بایسته‌های حقوق در بازرگانی شنبه و سه‌شنبه هر هفته در صفحه ۵ چاپ می‌شود.

تفاوت اشتباه و جهل نسبت به موضوع قرارداد

معلوم بودن موضوع تعهد در هر قرارداد معاوضی شرط صحت آن قرارداد است. مجهول تفاوت عقد و قرارداد بودن اوصاف و ویژگی‌های موضوع تعهد، اعم از مال یا عمل، سبب بطلان قرارداد است. لیکن هرگاه در لحظه انعقاد عقد اوصاف و ویژگی‌های موضوع تعهد در قرارداد ذکر شده و برای طرفین معلوم باشد ولی در هنگام وفای به عهد معلوم شود موضوع تعهد فاقد اوصاف تعیین شده است این وضعیت را اشتباه در موضوع تعهد گویند؛ ضمانت اجرای اشتباه در موضوع تعهد، بطلان یا فسخ قرارداد است. این دو نهاد حقوقی یعنی «جهل به موضوع» و «اشتباه در موضوع» گاه با یکدیگر مترادف تلقی می‌شوند لیکن با تحلیل حقوقی، می‌توان دریافت که این دو نهاد با یکدیگر از حیث ماهیت، قلمرو و آثار متفاوت هستند. در این مقاله تفاوت‌های این دو نهاد حقوقی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

• جهل به موضوع قرارداد
• اشتباه در موضوع قرارداد
• عقود مغابنه
• عقود مسامحه
• بطلان قرارداد
• فسخ قرارداد

عنوان مقاله [English]

The Differences between Mistake and Ignorance to the Subject-Matter of Contract

نویسنده [English]

مراجع

اسلامی‌پناه، علی، «معلوم و معین بودن مورد معامله در حقوق ایران و فقه امامیه و بررسی تطبیقی آن در حقوق فرانسه و کامن‌لا»، رساله دکترای حقوق خصوصی،‏ دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران‏، 1380.

جبعی عاملی، زین‌الدین (شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، دوره 10 جلدی، ج 3، بیروت، مؤسسه دارالعالم الاسلامی.

حکیم، عبدالمجید، الوجیز فی نظریه الالتزام فی القانون مدنی العراقی، ج 1، عراق، انتشارات وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی، 1980.

مامقانی، عبدالله، مناهج المتقین، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع) لاحیاء التراث، 1404 ه‍ ق. افست از روی چاپ سنگی نجف، ۱۳۴۴ ه‍ ق.

نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دوره 42 جلدی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1337 ه‍ ش.، ج 23 و 24.

النجفی الخوانساری، موسی بن محمد، منیه الطالب فی شرح المکاسب، تقریرات تفاوت عقد و قرارداد المحقق المیرزا محمدحسین النائینی، الجزء الثالث، مؤسسة النشر الاسلامی التابعۀ لجماعه المدرسین قم المشرفه، الطبعه الاولی، 1418 ه‍ ق.

Flour, Jaqus et Jean – Luc Aubert, Droit civil, les obligations 1. l’act juridique, Paris, Dalloz, 2008.

تفاوت عقد و قرارداد

پیمان ( Contract ) :

- مجموعه اسناد و مدارک غیر قابل تفکیک است که برای انجام کار یا خدمات بین دو طرف مبادله می‌شود.

- توافق مستند قانونی است برای تهیه کالا، اجرای عملیات یا ارائه خدمات.

- یعنی موافقتنامه پیمان، نامه پذیرش، برگ پیشنهاد مناقصه، شرایط عمومی، خواسته‌های کارفرما، جدولها، پیشنهاد (فنی) پیمانکار و هر گونه مدرک دیگری (در صورت وجود) که در متن موافقتنامه پیمان یا در نامه پذیرش درج شده باشد.

- منظور از پیمان عبارت از تعهداتی است که طرفین قرارداد طبق اسناد و مدارک پیمان، جهت اجرای وظایف، مسئولیتها و تعهدات نسبت به یکدیگر به عهده می‌گیرند و این به مثابه موافقتنامه بین طرفین محسوب می‌شود.

قرارداد ( : (Contract

- مجموعه اسناد و مدارک غیر قابل تفکیک مشخص شده در موافقتنامه است، که برای انجام خدمات موضوع قرارداد، بین دو طرف مبادله می‌شود.

- قرارداد عبارت است از توافق ارادی دو طرف که در نتیجه آن رابطه جدیدی به وجود می‌آید یا رابطه حقوقی موجود را تغییر می‌دهد.

موافقتنامه ( : ( Agreement

سندی است که در آن مشخصات اصلی قرارداد، مانند مشخصات دو طرف، موضوع، مدت، حق‌الزحمه و تعهدات دو طرف بیان شده است و باید به امضای هر دو طرف برسد.

1- پیمان مهندسی و تدارک تجهیزات و کالا Engineering and procurement contract (EPC) :

پیمانی است که در آن مجموعه خدمات طراحی، مهندسی و تأمین مصالح و تجهیزات و نظارت بر نصب و راه‌اندازی توسط یک پیمانکار انجام می‌شود.

2- پیمان تدارک تجهیزات و کالا و ساختمان و نصب Procurement and construction contract (PC) :

پیمانی است که در آن مجموعه خدمات تأمین، مصالح و تجهیزات و عملیات ساختمان و نصب و راه‌اندازی توسط یک پیمانکار انجام می‌شود.

3- پیمان مهندسی، تدارک تجهیزات و کالا و ساختمان و نصب Engineering, procurement and construction contract (PC) :

یک نوع پیمان طرح و ساخت است که در آن مجموعه خدمات مهندسی و طراحی و تهیه و تأمین تجهیزات و مصالح و عملیات ساختمان و نصب و راه‌اندازی، تماماً توسط یک پیمانکار انجام می‌شود.

4 - پیمان کلیدگردان :Turnkey contract

- پیمان کلیدگردان پیمانی است که پیمانکار مسئولیت طراحی، تهیه و تدارک مصالح و تجهیزات، ساخت و نصب و سایر کارها برای تکمیل طرح را به عهده ‌دارد و طرح را در وضعیت عملیات و آماده بهره‌برداری تحویل کارفرما می‌دهد و کارفرما فقط مسئولیت بهره‌برداری را به عهده ‌دارد. و همچنین تأمین موقت منابع مالی نیز به عهده پیمانکار می‌باشد و پس از تکمیل، هزینه‌ها به وی پرداخت می‌شود.

- یکی از روشهای اجرای طرح و ساخت می‌باشد که پیمانکار تأمین مالی، طراحی و ساخت را برمبنای مشخصات تعیین شده و قیمت مورد توافق انجام می‌دهد. بعد از تکمیل کار و راه‌اندازی، کارفرما تمام هزینه‌ها را پرداخت می‌کند.

5- پیمان با مبلغ ثابت Fixed price contract :

پیمانی است که مبلغ آن در مناقصه اعلام و یا بر اساس فهرست‌بها تعیین می‌شود.

یادآوری- در صورت تغییر در شرایط اقتصادی مبلغ نهایی قابل تعدیل است.

6- پیمان با مبلغ مقطوع Firm fixed price contract - fixed price contract :

پیمانی است که مبلغ آن ثابت بوده و هیچ‌گونه تعدیل قیمت به آن تعلق نمی‌گیرد.

این نوع پیمان با پیمانکاری منعقد می‌شود که تجربه اجرایی این قبیل کارها را داشته باشد و تمام مسئولیت قیمت متوجه وی می‌باشد و ضمناً بیشترین انگیزه را برای کنترل هزینه‌ها و کارایی بیشتر پیمانکار دارد.

- پیمانی است که علی‌رغم تغییرات در شرایط اقتصادی مبلغ آن قابل تعدیل نیست.

7- پیمان یک قلم : Lump sum contract

- پیمان با مبلغ ثابت که بر اساس مناقصه تک قیمتی منعقد شده است.

- پیمانی است با مبلغ ثابت برای انجام یک طرح و یا کار مشخص، کار یا طرح، با محدوده مشخص و شرایط از پیش تعیین شده و با توافق اولیه انجام می‌شود. مبلغ قرارداد قابل تغییر نمی‌باشد مگر اینکه حجم کار تغییر کند و دو طرف با مبلغ آن به توافق برسند.

8- پیمان متره Measurement contract :

پیمانی است که در آن، با اندازه‌گیری مقدار کار انجام شده، پس از تکمیل کار، و قیمتگذاری آن براساس فهرست بهای مورد توافق، از مبلغ پیمان اطمینان حاصل می‌شود.

9- پیمان با تعدیل قیمت Contract with adjustment : تفاوت عقد و قرارداد

پیمانی است که قیمت یا مبلغ آن با استفاده از فرمول از قبل توافق شده تعدیل می‌شود.

10- پیمان مختلط مقطوع و فهرست بها Firm fixed price and unit price contract :

پیمانی است که قسمتهایی از آن (که دقیقاً مشخص شده است) به صورت مقطوع و بقیه قسمتها (که هنگام عقد پیمان دقیقاً مشخص نیست) به صورت فهرست‌بها می‌باشد.

11- پیمان طرح و اجرا Design and construct contract :

پیمانی است که پیمانکار پروژه‌ای را بر اساس اطلاعات ارائه شده به وسیله کارفرما، طراحی و اجرا می‌کند.

12 - پیمان امانی Cost reimbursement contract :

پیمان بر اساس هزینه‌های انجام شده می‌باشد.

13- پیمان امانی با سقف هزینه :Target cost contract

پیمان امانی است که در آن سقف هزینه اولیه برآورد می‌شود و پس از خاتمه کار تفاوت بین سقف هزینه و هزینه‌ واقعی بر اساس توافق بین کارفرما و پیمانکار سرشکن می‌شود.

14- پیمان امانی ذی‌نفع : Cost plus contract

پیمان امانی است که پرداخت به پیمانکار بر اساس هزینه‌های واقعی به علاوه درصدی از هزینه‌ها یا دستمزد انجام می‌شود.

15- پیمان امانی ذی‌نفع با مبلغ ثابت :Cost plus fixed fee contract

پیمانی است که مبلغ آن بر اساس توافق در بدو قرارداد تعیین و ثابت می‌باشد، این قیمت ثابت با هزینه‌های عملی تغییر نمی‌کند مگر اینکه کارهای مورد پیمان تغییر پیدا کند، این نوع قرارداد برای پیمانکار انگیزه‌ای برای کنترل هزینه‌ها پدید می‌آورد و در غیر این صورت خسارت زیادی را متحمل خواهد شد.

16 - پیمان امانی ذی‌نفع با درصد سود Cost plus a percentage fee contract :

- قراردادی است که قیمت کار پیمانکار مقطوع نیست، اما معادل درصد تعیین شده (به عنوان سود) علاوه بر هزینه‌های مستند به پیمانکار پرداخت می‌شود.

- پیمانی است که هزینه‌‌های مستند پیمانکار به علاوه درصدی به عنوان سود به وی پرداخت می‌‌شود.

17- پیمان امانی ذی‌نفع با قیمت ثابت و پاداش Cost plus award fee contract :

قرارداد بر مبنای پرداخت هزینه‌ها که شامل دو قسمت می‌باشد: 1- قیمت مبنای ثابت اولیه 2- مبلغی به عنوان پاداش، که تمام یا قسمتی از آن در طول کار به پیمانکار پرداخت می‌شود. این پاداش انگیزه‌ای است که پیمانکار در منابع مالی و زمان صرفه‌جویی کند و کیفیت فنی کار تفاوت عقد و قرارداد را نیز مد نظر قرار دهد و میزان پرداخت پاداش بر مبنای قضاوت و ارزیابی کار پیمانکار از طرف کارفرما بر اساس پیمان تعیین می‌شود.

18- پیمان دستمزدی Labour-only contract :

پیمانی است که تنها برای تأمین نیروی کار منعقد می‌شود.

19- پیمان مذاکره‌ای (توافق یا قرارداد بدون مناقصه) Negotiated contract :

- قراردادی که بر اساس بررسی صلاحیت و قدرت اجرایی و سوابق و تجهیزات یک یا چند پیمانکار بدون مناقصه منعقد می‌شود. مبلغ و شرایط پیمان نیز بر اساس مذاکره تعیین می‌شود.

- پیمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط دیگر بین کارفرما و یک پیمانکار واحد مذاکره و توافق شده است.

20- پیمان مناقصه‏ای :Competitive bid contract

پیمانی است که از طریق مناقصه و دعوت از تمام آنهایی که خواهان و دارای توان انجام آن هستند، برنده مناقصه مشخص و با وی پیمان بسته می‌شود.

21- پیمان مدیریت Management contract :

پیمانی است که به موجب آن پیمانکار در مرحله طراحی، خدمات مشاوره‌ای ارائه می‌کند و پس از عقد پیمان، در کارگاه مسئول برنامه‌ریزی و مدیریت تمام امور و اجرای کامل پیمان می‌با‌شد.

22- اجرای کار به روش پیمان مدیریت Execution using project management contract :

در این روش اجرای کار از طریق ترک تشریفات مناقصه به یک پیمانکار مدیریت واگذار می‌شود و پیمانکار مدیریت در ازای مدیریت فنی و اجرایی حق‌الزحمه مقطوعی دریافت می‌کند. هزینه اجرای عملیات (به استثنای حق‌الزحمه مدیریت) از وجهی که کارفرما به حساب مشترک واریز می‌کند پرداخت می‌شود (حساب مشترک با امضای نماینده کارفرما و رئیس کارگاه است). حداکثر هزینه اجرای عملیات بر مبنای فهرست‌بهای مربوط و ضرایب آن به اضافه 20 درصد به عنوان صعوبت نیمه کاره بودن آن محاسبه می‌شود. این روش برای کارهایی که از پیمانکار خلع ید شده یا قسمتی از طرح که قبلاً انجام شده است، به کار می‌رود. (موضوع بخشنامه شماره 66900 مورخ 15/11/61 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور)

23- متمم پیمان Supplementary of contract :

- پیمانی است مستقل که در ادامه کار پیمان قبلی به منظور تکمیل آن منعقد می‌شود.

- متمم پیمان، پیمانی است که در ادامه پیمان قبلی برای ادامه کار مشابه منعقد می‌شود.

24- پیمان دست دوم Sub contract :

پیمانی است که به منظور انجام قسمتی از کار یا بخشی از خدمات توسط شخص ثالثی با پیمانکار اصلی بسته می‌شود.

25- قرارداد اندازه‌گیری مجدد Remeasurement contract :

پیمانی است که برای انجام کار بر اساس حجم عملیات و واحد بهای مربوط تنظیم تفاوت عقد و قرارداد شده است و پرداخت بر مبنای مقادیر اقلام کار انجام شده و قیمت واحد آنها صورت می‌گیرد.

26 - پیمان مذاکره‌ای (توافق یا قرارداد بدون مناقصه) :Negotiated contract

- قراردادی که بر اساس بررسی صلاحیت و قدرت اجرایی و سوابق و تجهیزات یک یا چند پیمانکار بدون مناقصه منعقد می‌شود. مبلغ و شرایط پیمان نیز بر اساس مذاکره تعیین می‌شود.

- پیمانی است که بر اساس شروط مالی و شروط دیگر بین کارفرما و یک پیمانکار

27- قرارداد همسان Standard form contract - model form contract :

قراردادی است که موافقتنامه، شرایط عمومی، شرح خدمات و حق‌الزحمه مصوب داشته باشد.

28 - قرارداد ناهمسان Customized contract :

قرارداد ناهمسان قراردادی است که موافقتنامه، شرایط عمومی، شرح خدمات یا حق‌الزحمه مصوب نداشته باشد و یا هر یک از مدارک مصوب یاد شده در آنها قابل استفاده نباشد.

29 - قرارداد پژوهشی Research contract :

قراردادی است که برای انجام دادن خدمات یا کارهای پژوهشی و تحقیقاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد

30 - قرارداد همکاری Cooperation contract :

قرارداد همکاری عبارت است از توافقی که بین دو یا چند شرکت مشاور یا پیمانکار برای انجام یک طرح مشخص یا یک کار به عمل می‌آید. در این توافق، حدود وظایف و مسئولیت هر کدام از شرکتها مشخص شده است.

31 - قرارداد کار :

قرارداد کار عبارتست از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.

تبصره 1- حداکثر مدت موقت برای کارهایی که طبیعت آنها جنبه غیر مستمر دارد توسط وزارت کار و امور اجتماعی تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.

تبصره 2 - در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌شود.

32 - موافقتنامه لیسانس License agreement :

عبارت است از یک قرارداد که به وسیله آن صاحب لیسانس حق استفاده قانونی از لیسانس را به دیگری می‌دهد.