انواع شاخص ها در بورس

امیر شاملویی

شاخص بورس چیست و انواع شاخص بورس کدام اند؟

شاخص بورس از جمله مواردی است که می‌تواند راهنمای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در بازار بورس باشد. هر یک از انواع شاخص بورس اطلاعاتی را در دل خود دارند که با بررسی و تحلیل آن‌ها می‌توان به میزان قابل‌قبولی از روند و وضعیت بازار مطلع شد. اطلاعات مربوط به شاخص بازار، از طریق پنل کارگزاری و هم‌چنین سایت بورس اوراق بهادار تهران قابل دسترسی است.

شاخص بورس در حقیقت یک معیار است. معیاری که می‌توان از آن اطلاعاتی مهم کسب کرد. این شاخص انواع مختلفی دارد که هر کدام بیان‌گر مطلبی هستند و محاسبه‌ی آن‌ها بر اساس فاکتورهایی خاص انجام می‌شود. بالا و پایین رفتن شاخص امری طبیعی است که در طول زمان و طی جلسات معاملاتی اتفاق می‌افتد.

نمی توان انتظار داشت که شاخص همیشه نزولی یا صعودی باشد. نوسان، ذات بازارهای مالی است. اما چه عواملی باعث افت یا رشد شاخص می‌شود؟ برای درک این مفاهیم، ابتدا باید مفهوم شاخص بورس را تعریف کنیم.

آشنایی با مفهوم شاخص بورس یا (Index)

هنگامی که سرمایه‌گذاران قصد خرید سهام را دارند، به روند بازار توجه می‌کنند. اما چگونه می‌توان روند بازار را تشخیص داد؟ شاخص بورس به طور نسبی نشان‌دهنده‌ی روند بازار است. در محاسبه‌ی شاخص، به وضعیت شرکت‌های فعال در بورس توجه می‌شود. بنابراین بالا رفتن شاخص به طور کلی نشان‌دهنده‌ی وضعیت خوب بازار و افت شاخص حاکی از روند نزولی بازار است.

اما نکته‌ی مهم این‌جاست که نمی‌توان تنها با نگاه کردن به یک عدد، به طور قطع در مورد روند بازار نظر داد. به همین دلیل بود که در بند قبلی گفتیم این عدد، تنها یک معیار نسبی است. از آن‌جا که شاخص بورس خود زیرمجموعه‌های دیگری را در بر می‌گیرد، بهتر است ابتدا با آن‌ها آشنا شویم تا بتوانیم به نتیجه‌گیری منطقی و بهتری دست پیدا کنیم.

نکته‌ی دیگری نیز در این میان حائز اهمیت است. اگر شاخص بورس منفی باشد نمی‌توان نتیجه گرفت که تمام نمادها زیان‌ده هستند و یا اگر این شاخص عددی مثبت را نشان دهد به آن معنا نیست که تمام نماد‌ها در قیمت‌های مثبت معامله می‌شوند. با این تفاسیر حتی در بازاری با شاخص منفی هم می‌توان سود کرد و ممکن است در بازاری با شاخص مثبت نیز متضرر شد.

انواع شاخص های بورس چیست؟

انواع شاخص بورس عبارت‌اند از:

• شاخص کل
• شاخص قیمت (وزنی- ارزشی)
• شاخص کل (هم‌وزن)
• شاخص قیمت (هم‌وزن)
• شاخص آزاد شناور
• شاخص بازار اول
• شاخص بازار دوم

حال به طور خلاصه هر یک از این شاخص‌ها را شرح می‌دهیم.

• شاخص کل:‌ این شاخص با نام شاخص قیمت و بازده نقدی نیز شناخته می‌شود. این شاخص بیان‌گر بازدهی سرمایه‌ گذاری در بازار بورس است. دو عامل قیمت‌ سهام و سود نقدی تقسیم‌شده میان سهام‌داران در این شاخص در نظر گرفته می‌شود.

شرکت‌هایی که سرمایه‌ی بیشتری دارند، اثر بیشتری بر این شاخص می‌گذارند. بر این اساس شرکت‌های بزرگ به شرکت‌های شاخص‌ساز مشهورند و سهام آن‌ها در افت یا رشد شاخص، بیش از سایر نمادها اثر می‌گذارد.

با انتخاب هر یک از انواع شاخص بورس در صفحه‌ی اصلی سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، می‌توانید نمادهای اثرگذار بر آن شاخص را به طور کامل مشاهده کنید.

انواع شاخص های بورس ایران

شاخص، در مفهوم کلی، معیاری است که براساس آن میتوان چیـزی را تشخیص داد. در بورس هم، شاخصها، در واقع معیار‌های مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، میتوان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی روند آینده بورس را پیشبینی کرد. بنابراین، طبیعتا باتوجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیمگیری سرمایه گذاران ایفا میکنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه گذاران بسیار حائز اهمیت است.

شاخص کل که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم میگویند، بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به بیان ساده تر، تغییرات شاخص کل در واقع بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

برای توضیح بیشتر فردی را درنظر بگیرید که سهام شرکت الف را در ابتدای سال، با قیمت 200 تومان خریداری میکند. اگر قیمت سهام این فرد در پایان سال، به 300 تومان افزایش یابد و شرکت، در پایان سال نیز 40 تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم توزیـع کند، این فرد مجموعا 140 تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی بدست آورده است و بنابراین، بازدهی وی در پایان سال، 70 درصد خواهد بود، زیرا سرمایه وی از 200 تومان به 340 تومان افزایش یافته است.

کارکرد شاخص بورس

شاخص های بورس در واقع معیار‌های مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می توان وضعیت گذشته و حال انواع شاخص ها در بورس بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی با کمک روش‌های نموداری روند آینده بورس را پیشبینی کرد؛ بنابراین طبیعتا با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های بورس، در تصمیم گیری سرمایه گذاران ایفا میکنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایه گذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه خاصی نشان میدهد، بنابراین سرمایه گذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند.

شاخص کل TEDPIX

در بورس تهران شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX شناخته می شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت میشود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص هاست. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است، به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

برای درک ساده تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکت‌های بورسی متناسب با وزن آن‌ها در شاخص کل بورس سهام خریداری کنید، در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سود‌های سالیان‌های را که شرکت‌ها به شما پرداخت میکنند، محاسبه میکند.

شاخص کل، با عنوان شاخص قیمت و بازده نقدی نیز شناخته میشود. نکته‌هایی که هنگام بررسی شاخص باید به آن بیشتر توجه کنیم، میزان تغییرات شاخص کل است. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد 120 هزار به 180 هزار واحد برسد، نشان دهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با ۵۰ درصد بوده است. طبق فرمول محاسبه شاخص کل، هر چه شرکت‌ها بزرگتر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت. به عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکت‌های بزرگی مانند صنایع پتروشیمی خلیج فارس، فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکت‌های کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هکمتان بر شاخص کل است.

شاخص کل هموزن

برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکت‌های بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. بهدلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت‌ها با سرمایه بزرگتر بر روند شاخص کل بیشتر است، بهطوریکه در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت میشود.

در شاخص کل هموزن شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص قیمت TEPIX

شاخص قیمت یا همان شاخص قیمت (وزنی ارزشی) نیز یکی از اصلی ترین شاخص‌های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکت‌های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و برخلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمیشود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکت‌های بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار میگیرد، در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ میشود. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تاثیر آن‌ها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.

شاخص قیمت هم وزن

در شاخص قیمت هم وزن، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکت‌های کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکت‌های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

پیش از آنکه درباره شاخص سهام آزاد شناور توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد (Free float) بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق میشود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می رود در آیند‌های نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران، بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند. به عنوان مثال سهام شناور آزاد شرکت‌های ایران خودرو (29 درصد) مخابرات ایران (5/12 درصد) و فولاد مبارکه حدود ۲6درصد است.

سرمایه گذاران نباید صرفاً با اتکا به اخبار رشد شاخص کل و بدون بررسی کامل در خصوص ارزش ذاتی سهام، اقدام به سرمایه گذاری در بورس کنند.

با توجه به مفهوم «سهام شناور آزاد» میخواهیم درباره «شاخص سهام شناور آزاد» نیز توضیح دهیم. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل است، با این تفاوت که در وزن دهی شرکت‌های موجود در سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده میشود و هدف اصلی استفاده از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.

سایر شاخص‌های بورس

در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص قیمت مالی، شاخص قیمت صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعالتر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در شرکت‌های تولیدی است و تغییرات شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه گذاری است.

روش محاسبه شاخص کل بورس تهران

برای درک نحوه محاسبه شاخص کل ابتدا لازم است توضیح دهیم که بازدهی سرمایه گذاران که (در بورس) سرمایه گذاری کرده اند در بورس اوراق بهادار به دو روش محاسبه می‌شود.

ابتدا بازدهی حاصل از دریافت سود نقدی در پایان هر سال است و دوم تغییر قیمت سهم در طول دوره سرمایه گذاری سهامدار. یعنی فرض کنید که شخصی سهامی را به ارزش هر سهم ۱۰۰ تومان در ابتدای یک سال خریداری کرده است، قیمت هر سهم این شرکت در پایان سال ۱۲۰ تومان شده و شرکتی که سهام آن خریداری شده است نیز در پایان سال ۱۰ تومان به ازای هر سهم سود تقسیم کرده است؛ بنابراین این سرمایه گذار روی سهام توانسته تا پایان این سال در مجموع ۳۰ تومان به ازای هر سهم سود کند و در واقع بازدهی این سرمایه گذار در پایان سال ۳۰ درصد بوده است، زیرا سرمایه وی از ۱۰۰ تومان به ۱۳۰ تومان افزایش یافته است.

حال روش و فرمول محاسبه شاخص کل بورس نیز بر همین اساس می‌باشد. بدین معنی که شاخص کل افزایش قیمت کلیه سهام‌های منتشر شده در بورس و همچنین تقسیم سود نقدی این شرکت‌های سهامی را در نظر گرفته و بر این اساس بازدهی کلیه سهام‌ها و در واقع بازدهی کل بورس را محاسبه می‌کند که به آن شاخص کل بورس یا بازدهی نقدی بورس می‌گویند.

مفهوم واحد در شاخص

شاخص براساس یک واحد تعریف می‌شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته که این به معنای بازده ۵۰% درصدی در شاخص کل بورس است.

حال که تا حدودی با شاخص‌های مختلف آشنا شدیم لازم است با توجه به اینکه سهام چه شرکت‌هایی در شاخص مورد نظر تاثیر گذار بوده اند تفسیر لازم را از شاخص مورد نظر داشته باشیم.

سرمایه گذاران باید به دو نکته توجه نمایند:

۱ – افزایش شاخص کل کلا به معنی سودآوری کلیه سهام موجود در بورس نیست. برعکس این مسئله کاهش شاخص کل هم به معنی ضرر در کل سهام موجود در بورس نیست.

۲ – یکی از مهمترین مسائل در سرمایه‌گذاری در بورس تشکیل سبد سهام است. سرمایه گذاران باید از صنایع مختلف سبد مناسبی با تعداد منطقی سهم ایجاد کنند. تعداد زیاد سهم ریسک سبد را کاهش ولی حرکت آن را سنگین و کند خواهد کرد. ایجاد سبد بسیار کم تعداد نیز موجب حرکت شارپ سبد ولی پرریسک شدن آن می شود.

شاخص بورس چیست؟ و انواع آن کدامند؟

امیر شاملویی

• اشتراک‌گذاری

مهمترین و آشناترین شاخصی که به گوش بسیاری از اهالی بورس رسیده، شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است. به این شاخص TEDPIX هم گفته می‌شود. در این شاخص هر شرکتی که بزرگتر است، وزن بیشتری هم دارد و تاثیر شدیدتری روی شاخص می‌گذارد.

اگر شما هم در بورس سرمایه‌گذاری کرده باشید، حتما اصطلاحاتی مانند شاخص بورس، شاخص کل، شاخص هم وزن و برخی از کلمات مشابه را شنیده‌اید. شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که شاخص چیست و چه چیزی را نشان می‌دهد یا چه فایده‌ای دارد. در ادامه به بررسی مفهوم شاخص می‌پردازیم و انواع شاخص بورس، از جمله شاخص قیمت و بازده نقدی را شرح می‌دهیم.

شاخص چیست؟

نخستین موضوعی که مطرح می‌کنیم، مفهوم کلمه شاخص است. هدف استفاده از شاخص آن است که معیاری برای مقایسه تحولات یک متغیر در طول زمان در دست باشیم. به عنوان مثال فرض کنید بخواهیم بدانیم قیمت محصولات یک بازار نسبت به یک ماه قبل چه تغییراتی کرده است. در این صورت یک راه حل آن است که قیمت‌ها را مقایسه کنیم اما اگر آن بازار بزرگ و پر از محصولات مختلف باشد، معمولا بهتر است انواع شاخص ها در بورس از شاخص استفاده کنیم. در این صورت یک لحظه زمانی را مشخص می‌کنیم و آن را عدد 100 در نظر می‌گیریم. با معیار قرار دادن این لحظه زمانی، اعداد به دست آمده برای سایر زمان‌ها را نیز مشخص می‌کنیم. به این ترتیب یک شاخص به دست آمده که معیاری برای سنجش تغییرات در طول زمان به ما ارائه می‌کند.

انواع شاخص بورس

همان طور که گفتیم برخی از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد و افراد ناآشنا با بازار سهام، تنها با شاخص کل آشنایی دارند و وقتی حرف از شاخص برای بازار سهام به میان می‌آید، تنها شاخص کل و تغییرات آن به ذهنشان می‌رسد. اما شاخص‌های بازار سهام بسیار بیشتر و متنوع‌تر هستند. این شاخص‌ها دامنه گسترده‌تری دارند و شامل شاخص هم‌وزن، شاخص قیمت و برخی شاخص‌های دیگر می‌شوند.

شاخص قیمت و بازده نقدی

مهمترین و آشناترین شاخصی که به گوش تمام اهالی بورس رسیده، شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است. به این شاخص TEDPIX هم گفته می‌شود. در این شاخص هر شرکتی که بزرگتر است، وزن بیشتری هم دارد و تاثیر شدیدتری روی شاخص می‌گذارد. در محاسبه این شاخص باید توجه کرد که کسانی که در شرکت‌های کوچک‌تر بورسی سرمایه‌گذاری می‌کنند، هنگام رشد شاخص کل احتمالا به همان اندازه بازدهی کسب نکرده‌اند. این شاخص وابستگی زیادی به شرکت‌های بزرگ‌تر و عملکرد آنها دارد و هنگام افت و صعود آن دسته از شرکت‌ها بیشتر تغییر می‌کند.

شاخص کل هم‌وزن

به دلیل این که شرکت‌های بزرگ بورسی تاثیر زیادی روی شاخص کل می‌گذارند، برخی از شاخص دیگری استفاده می‌کنند تا تغییرات بازار بهتر درک شود. در شاخص کل هم‌وزن، وزن تمام شرکت‌ها برای تاثیرگذاری روی شاخص یکسان فرض می‌شود. این به معنای آن است که شاخص به یک میزان از هر شرکتی تاثیر می‌پذیرد و وزن یک شرکت کوچک با یک شرکت بزرگ برابر است. این شاخص وضعیت کلی بازار را بهتر نشان می‌دهد.

شاخص قیمت در بورس چیست؟

شاخص قیمت از جمله مهمترین شاخص‌های بورس است که روند قیمت کلی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را مورد بررسی قرار می‌دهد. میزان رشد شاخص قیمت در بورس نشان دهنده آن است که قیمت شرکت‌های حاضر در بورس اوراق بهادار چقدر تغییر کرده است. شاید برایتان این سوال پیش بیاید که با این تفاسیر، شاخص قیمت با شاخص کل چه تفاوتی دارد؟ درست است که هر دو این شاخص‌ها شرکت‌های یکسانی را مورد بررسی قرار می‌دهند، اما در شاخص کل میزان پرداخت سود سالانه شرکت‌ها هم علاوه بر قیمت در محاسبه منظور می‌گردد، در صورتی که در شاخص قیمت تنها افزایش قیمت‌ها به حساب می‌آید. با این حال، شباهت دو شاخص بالا این است که هم در شاخص کل و هم در شاخص قیمت، شرکت‌های بزرگ‌تر وزن بیشتری در شاخص دارند. به این شاخص TEPIX هم گفته می‌شود.

شاخص TEFIX

یکی دیگر از شاخص‌هایی که مهم است و در این بازار رواج دارد، شاخص TEFIX یا شاخص سهام آزاد شناور است. سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت گفته می‌شود که گمان می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور مورد معامله قرار گیرند. در واقع مالکان این بخش از سهام یک شرکت دید بلندمدت و حفظ آن سهام را ندارند. برای محاسبه این شاخص باید بگوییم مانند شاخص کل محاسبه می‌شود، البته با این تفاوت که به جای وزن شرکت‌ها و بزرگی و کوچکی آنها از سهام شناور استفاده می‌شود.

شاخص بازار اول و دوم

شرکت‌هایی که در بازار سهام وجود دارند را به طور کلی می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول از نظر میزان سرمایه، میزان سودآوری، افراد سهامدار و مواردی از این قبیل سطح بالاتری نسبت به دسته دوم دارند. شرکت‌هایی که وضعیت بهتری دارند و در دسته اول جای دارند، در شاخص بازار اول و مابقی شرکت‌ها در بازار دوم جای می‌گیرند. طبیعتا شرکت‌های دسته اول بزرگ‌تر و معروف‌تر از بازار دوم هستند.

نگاهی به شاخص 50 شرکت بر‌تر

یکی از مهمترین شاخص‌هایی که در بازار مالی هر کشوری وجود دارد، این است که تعدادی از شرکت‌های مطرح آن را در یک فهرست وارد می‌کنند و شاخصی از آنها تشکیل می‌دهند. در بازار سهام ما نیز چنین شاخصی وجود دارد. هر سه ماه یک بار، بورس اقدام به انتشار گزارشی می‌کند که بر اساس آن 50 شرکتی که سهامشان نقدشوندگی بیشتری دارند، در آن درج می‌شود. میانگین ارزش این 50 شرکت را شاخص 50 شرکت برتر می‌گویند.

شاخص 30 شرکت بزرگ

از سوی دیگر، شاخصی هم وجود دارد که به شرکت‌های بزرگ بازار سهام می‌پردازد. هر سه ماه یک بار، بورس 30 شرکتی که بیشترین ارزش را در بورس دارند، فهرست می‌کند. میزان تغییر ارزش این شرکت‌های بزرگ به شاخص 30 شرکت بزرگ معروف است. به دلیل تاثیرگذاری بالای این 30 شرکت معدد و ارزش بالایی که دارند، سمت و سوی بازار سهام از روی تغییرات آنها قابل بررسی است.

شاخص صنعت چیست؟

در بازار سهام شرکت‌های مختلفی وجود دارند که برخی از آنها در صنایع مختلف فعالیت می‌کنند. این شرکت‌های صنعتی در بخش‌های تولیدی مانند ساخت خودرو، محصولات پتروشیمی، فلزات و برخی موارد دیگر کار می‌کنند. برای این که صنعت به طور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد، از شاخص صنعت استفاده می‌شود. این شاخص، سطح عمومی ارزش سهام شرکت‌های صنعتی را به سرمایه‌گذاران و سهامداران اطلاع می‌دهد و برای تحلیل در این حوزه مناسب است. علاوه بر این، تمام صنعت‌ها در سطح کوچک‌تری نیز شاخص مخصوص به خود را دارند که از جمله آنها می‌توان به شاخص صنعت خودرو یا شاخص محصولات شیمیایی اشاره کرد.

شاخص واسطه‌گری‌های مالی

این شاخص به بررسی وضعیت و عملکرد شرکت‌های فعال در حوزه واسطه‌گری مالی همچون هلدینگ‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و لیزینگ‌ها می‌پردازد. در این شاخص ارزش و قیمت سهام این شرکت‌ها بررسی می‌شود.

جمع‌بندی

در بالا به بررسی شاخص‌های مختلف بازار سهام پرداختیم و تا حدودی نیز آنها را شرح دادیم. در پایان می‌خواهیم نکته‌ای را ذکر نماییم. درست است که شاخص‌ها می‌توانند دید خوبی به ما بدهند و در تحلیل بازار یا روند حرکت آن ما را کمک کنند، با این حال باید توجه داشت که ممکن است سهام یک شرکت در مواردی از روند آن شاخص تبعیت نکند. به عبارت دیگر ممکن است در یک شاخص نزولی، سهامی با صعود و در یک شاخص صعودی، سهامی با افت ارزش داشته باشیم.

شاخص بورس | آشنایی با انواع شاخص‌های بورس و کاربرد آنها در بازار بورس

پیش از توضیح شاخص بورس باید با بازار بورس آشنا باشیم. بازار بورس همچون مرکزی است که بین سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران ایجاد ارتباط می‌کند. ریشه بورس به دورانی بازمی‌گردد که تاجران و بازرگانان برای کمتر آسیب دیدن از ضررهای مالی، افرادی را به عنوان سرمایه‌گذار انتخاب کردند که در سود و ضرر با آنها شریک باشند.

رفته رفته با گسترش فعالیت‌های تجاری و شرکت‌های سهامی نیاز به مرکزی ملی احساس شد که اطلاعات سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران در آن گردآوری و مدیریت شود. اولین مرکز بورس در قرن 17 میلادی در هلند تاسیس شد و تشکیل بورس در ایران به سال‌های 1345 و 1346 برمی‌گردد. بورس در معنای ساده و امروزی بازاری است برای تبادل سهام شرکت‌های مختلف بین خریدار سهام و فروشنده آن.

شاخص چیست؟

واژه شاخص در زبان فارسی به معنای عددی میانگین است که ارزش مجموعه‌ای از اقلام مرتبط را بر اساس درصدی از همان عدد میانگین در فاصله زمانی دو تاریخ بیان می‌کند. به کمک شاخص می‌توانیم تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را در یک بازه زمانی مشخص کنیم.

شاخص بورس چیست؟

شاخص بورس نشان‌دهنده وضعیت کلی بازار بورس است. شاخص بورس نوسانات متغیرهای این بازار و میزان رشد یا افت ارزش سهام شرکت‌ها را مشخص می‌کند. البته باید به یاد داشته باشیم که شاخص‌های بورس، همگی به صورت میانگین هستند و ممکن است در روزی که یکی از شاخص‌ها افت کرده است، ارزش یکی از سهام‌ها بالا رفته باشد.

آشنایی با انواع شاخص‌های بورس

برای درک نوسانات قیمت در بازار اوراق بهادار شاخص‌های گوناگونی وجود دارد که متغیرهای هر یک از آنها با دیگری تفاوت دارد. این شاخص‌ها کمک می‌کنند تا نوسانات را از منظرهای گوناگونی مورد بررسی قرار دهیم. آشنایی با انواع شاخص‌های بورس به سرمایه‌گذاران، خریداران و فروشندگان سهام کمک می‌کند تا تصمیمات درستی را برای مدیریت سرمایه خود در بازار انواع شاخص ها در بورس انواع شاخص ها در بورس بورس اتخاذ کنند.

شاخص کل بورس

شاخص کل بورس پرکاربردترین شاخص در بازار بورس است. این شاخص همان شاخصی است که تغییرات آن بلافاصله در اخبار رسانه‌های گوناگون منعکس می‌شود. شاخص کل بورس عموما نشان‌دهنده میزان بازدهی کل سرمایه‌گذاران در بورس است.

شاخص کل بورس هم تغییرات قیمت سهام و هم سود سالیانه شرکت‌ها را محاسبه می‌کند. آنچه در شاخص کل بورس از اهمیت بیشتر برخوردار است، میزان تغییرات آن است نه عدد آن. همچنین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های بزرگ، اثر بیشتری بر روی تغییرات شاخص کل بورس دارد.

اگرچه شاخص کل بورس، روند عمومی تغییرات قیمت را نشان ‌می‌دهد اما خریداران و فروشندگان سهام نباید برای تصمیم‌گیری فقط به این شاخص اتکا کنند. به همین دلیل باید با همه انواع شاخص‌های بورس در این بازار آشنا باشیم.

شاخص کل هم‌وزن

برای رفع مشکل تاثیر بیشتر نوسانات سهام شرکت‌های بزرگ بر نوسانات شاخص کل بورس، شاخص هم‌وزن تعریف شده است. در شاخص هم‌وزن تمامی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار بورس با وزنی برابر محاسبه می‌شوند. به این ترتیب نمایی کلی از تغییرات سهام شرکت‌های کوچک و بزرگ در بازار بورس به دست می‌آید. در این شاخص بورس، رشد یا افت قیمت سهام شرکت‌های کوچک، درست به اندازه نوسانات قیمت سهام شرکت‌های بزرگ اثر دارد.

از ویژگی‌های شاخص هم‌وزن این است که دستکاری آن کار دشواری است و با حمایت از چند سهم یا نوسانات سهام چند شرکت بزرگ نمی‌توان بر آن اثر چندانی داشت. به همین دلیل بعضی از تحلیلگران بازار سرمایه، شاخص کل هم‌وزن را گزینه‌ای مناسب‌تر از شاخص کل بورس می‌دانند.

شاخص قیمت

شاخص قیمت، نوعی شاخص بورس است که فقط بر نوسانات قیمت سهام شرکت‌ها تمرکز دارد. پیشتر در مورد شاخص کل بورس گفتیم که محاسبه آن بر اساس دو متغیر یعنی تغییر قیمت سهام شرکت‌ها و نیز میزان سود شرکت‌ها است. اما در شاخص قیمت فقط با متغیر تغییر قیمت سهام شرکت‌ها روبرو هستیم.

شاخص قیمت، روند عمومی تغییرات قیمت سهام را نشان می‌دهد و شاخصی مناسب برای کسانی است که می‌خواهند در کوتاه‌مدت با خرید یا فروش سهام، به سود مورد نظر خود دست یابند. اگر شاخص قیمت بورس در یک بازه زمانی 10 درصد رشد را نشان بدهد، به این معناست که سطح عمومی قیمت‌ها طی این مدت مشخص، 10 درصد رشد کرده است.

شاخص آزاد شناور

شاخص آزاد شناور (Free Float Index) یک شاخص بورس است که مبنای محاسبه آن سهام آزاد شناور شرکت‌های حاضر در بازار بورس است. سهام آزاد شناور بخشی از سهام شرکت‌های سهامی است که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می‌رود این بخش از سهام در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد.

در تعریف دیگری برای روشن‌شدن معنای سهام آزاد شناور باید به نقش سهامداران اصلی شرکت‌ها در بازار بورس اشاره کنیم. به طور معمول برخی از افراد یا شرکت‌های حقیق یا حقوقی، مالکان اصلی سهام شرکت‌های سهامی هستند.

وقتی یک شرکت یا شخص حقیقی یا حقوقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد، سهامدار اصلی آن محسوب می‌شود. سهام این سهامداران عموما جزو سهامی که به صورت فعال در بازار بورس معامله می‌شود، به حساب نمی‌آید و به آن سهام آزاد شناور می‌گویند. سهام آزاد شناور به درصدی از سهام شرکت‌ها می‌گویند که نزد سرمایه‌گذاران قرار دارد و قابلیت فروش مجدد در آینده نزدیک دارد.

محاسبه شاخص آزاد شناور مانند محاسبه شاخص کل بورس است. در محاسبه شاخص آزاد شناور در وزن‌دهی شرکت‌های حاضر در بورس، به جای کل سهام منتشر شده، از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده می‌شود. هدف از تعریف شاخص آزاد شناور پیگیری رفتار قسمتی از بازار بورس است که قدرت نقد‌شوندگی بالایی دارد.

شاخص بازار اول و بازار دوم

هر شاخص بورس نشان‌دهنده رفتار کلی یا بخشی از بازار بورس است. شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم از جمله شاخص‌هایی هستند که به رفتار ناحیه‌ای و بخش‌بندی‌شده در بورس اشاره دارد.

کارشناسان بورس برای دسته‌بندی شرکت‌ها از متغیرهای گوناگونی بهره می‌برند. بعضی از متغیرهای مهم در این زمینه عبارتند از: میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری و میزان سهام شناور آزاد. بر این مبنا کارشناسان، شرکت‌های حاضر در بورس را به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم کرده‌اند.

بازار اول آن دسته از شرکت‌ها هستند که از لحاظ سهام و معاملات سهام در موقعیت بهتری قرار دارند. این گروه، خود به دو دسته تابلوی اصلی و تابلوی فرعی تقسیم شده است. بازار دوم آن دسته از شرکت‌ها هستند که در موقعیت پایین‌تری قرار دارند. بنابراین شاخص بازار اول به نوسانات بازار سهام شرکت‌های بازار اول و شاخص بازار دوم به نوسانات بازار سهام شرکت‌های بازار دوم اختصاص دارد.

این تقسیم‌بندی به ویژه می‌تواند مناسب خریدارانی باشد که به نوسانات سهام‌شان با توجه به بازاری که شرکت سهام مورد نظر در آن قرار دارد توجه می‌کنند.

شاخص 50 شرکت برتر

سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یکبار فهرستی ارائه می‌کند که در آن نام 50 شرکت برتر بورس معرفی می‌شود. رتبه شرکت‌ها در این فهرست بر اساس میزان نقدشوندگی سهام شرکت‌ها محاسبه می‌شود. منظور از میزان نقدشوندگی سرعت و سهولت معاملات سهام این شرکت‌ها است. بنابراین شاخص بورس، ابتدا میانگین نوسانات قیمت سهام این شرکت‌ها بر اساس میزان سهام و سودآوری شرکت‌ها محاسبه می‌شود و آن را شاخص 50 شرکت برتر یا فعال می‌نامند.

تنها تفاوت شاخص 50 شرکت برتر با شاخص کل بورس در این است که در شاخص اول فقط 50 شرکت برتر در نظر گرفته می‌شوند اما در شاخص کل، تمامی شرکت‌های حاضر در بورس لحاظ می‌شوند.

شاخص 30 شرکت بزرگ

شاخص 30 شرکت بزرگ یک شاخص بورس است که مبنای 30 شرکتی باشد که ارزش روز سهام بیشتری دارند. رتبه شرکت‌ها بر اساس ارزش روز یک شرکت در سایت سازمان بورس ثبت می‌شود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت، عدد قیمت پایانی سهام آن در تعداد کل سهام آن شرکت ضرب می‌شود.

شاخص 30 شرکت بزرگ، میانگین وزنی 30 شرکت بزرگ بر اساس ارزش سهام روز را محاسبه می‌کند. در واقع محاسبه شاخص 30 شرکت بزرگ، مشابه محاسبه شاخص قیمت است. در زمان رکود بازار یا زمانی که شاخص کل، مسیر قابل پیش‌بینی ندارد، با انجام معاملات بلوکی می‌توان روی این شاخص تاثیر گذاشت.

شاخص صنعت

پیشتر گفتیم که هر شاخص بورس نشان‌دهنده نوسانات عمومی بخشی از بازار بورس است. بر این مبنا باید به این نکته اشاره کنیم که شرکت‌های حاضر در بورس را به شیوه‌های دیگری هم تقسیم‌بندی کرده اند. برای مثال این شرکت‌ها را می‌توان بر اساس نوع فعالیت آنها نیز دسته‌بندی کرد. در این نوع دسته‌بندی، شرکت‌ها به دو گروه صنعت و واسطه‌گری‌های مالی تقسیم می‌شوند.

گروه صنعت متعلق به شرکت‌هایی است که شرکت‌های تولیدی و خدماتی نامیده می‌شوند. بنابراین شاخص صنعت بر اساس میانگین وزنی شرکت‌های فعال در حوزه تولید و خدمات محاسبه می‌شوند. اساس این محاسبه مشابه محاسبه شاخص کل بورس است. بعضی از شرکت‌هایی که در شاخص صنعت لحاظ می‌شوند عبارتند از:

• کابل‌ البرز
• شرکت پتروشیمی فجر
• شرکت کارخانجات تولیدی شهید قندی
• شرکت پالایش نفت بندرعباس
• شرکت صنعتی بهپاک
• گروه صنعتی پاکشو
• گروه‌ صنعتی‌ بارز
• شرکت تراکتورسازی ‌ایران‌
• شرکت ماشین‌سازی ‌نیرومحرکه‌
• شرکت کشتیرانی دریای خزر
• شرکت حمل و نقل بین‌المللی خلیج فارس
• شرکت پارس‌ خودرو
• شرکت داروسازی‌ ابوریحان‌
• گروه‌ صنعتی ‌بوتان‌
• شرکت پارس‌ الکتریک‌
• شرکت پارس‌ الکتریک‌

شاخص واسطه‌گری‌های مالی

همانند شاخص صنعت، شاخص واسطه‌گری‌های مالی که به آن شاخص مالی نیز می‌گویند، به نوع فعالیت شرکت‌ها اشاره دارد. بر اساس تقسیم‌بندی پیشین، شرکت‌ها بر مبنای نوع فعالیت‌شان به دو گروه صنعت و واسطه‌گری مالی تقسیم می‌شوند.

در گروه واسطه‌گری مالی، شرکت‌هایی حضور دارند که در حوزه مشاوره مالی و تامین سرمایه فعالیت می‌کنند. در این گروه، انواع هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و لیزینگ‌ها قرار می‌گیرند. شاخص واسطه‌گری مالی نیز همچون شاخص صنعت و شاخص کل محاسبه می‌شود. این شاخص نشانگر نوسانات سهام شرکت‌هایی است که در حوزه واسطه‌گری مالی فعالیت می‌کنند. بعضی از شرکت‌های مالی حاضر در بورس اوراق بهادار ایران عبارتند از:

• شرکت سرمایه گذاری اعتلاء البرز
• شرکت سرمایه‌گذاری پردیس
• شرکت سرمایه‌گذاری‌ مسکن‌
• شرکت گسترش‌ سرمایه‌گذاری ‌ایران‌خودرو
• شرکت سرمایه گذاری مس سرچشمه
• شرکت سرمایه گذاری توسعه صنایع سیمان
• گروه سرمایه گذاری میراث فرهنگی
• شرکت سرمایه گذاری توسعه گوهران امید
• صندوق سرمایه‌گذاری الماس-سهام
• هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه
• شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی‌
• سرمایه گذاری توسعه صنعتی ایران
• لیزینگ رایان‌ سایپا
• لیزینگ ‌خودرو غدیر
• شرکت بهمن لیزینگ

تحلیل شاخص‌های بورس

هر شاخص بورس سطح عمومی قیمت‌های سهام را در کل بازار یا بخشی از آن نشان می‌دهد. بنابراین کاهش یا افزایش هر شاخص بورس لزوما به معنای کاهش یا افزایش قیمت سهام همه شرکت‎‌ها نیست. برای مثال اگر شاخص کل با رشد روبرو باشد، ممکن است بعضی شرکت‌ها در همان بازه زمانی، دچار افت قیمت سهام شده باشند. اما به طور کلی می‌توان گفت، شاخص‌ها رفتار کلی بازار سهام را به خوبی نشان می‌دهند.

نکته دیگری که در تحلیل هر شاخص بورس باید به آن توجه کنیم، این است که شاخص‌های بورس، هر یک، نوسانات را در یک بازه زمانی یا دوره مشخص نشان می‌دهند. بنابراین سطح شاخص‌ها نسبت به تاریخ مشخصی که به آن تاریخ مبدا می گوییم، محاسبه می‌شوند.

به طور معمول میزان هر شاخص را در تاریخ مبدا معادل عدد 100 در نظر می‌گیرند. پس اگر شاخصی دو سال بعد به عدد 1000 برسد، این تفاوت به معنای آن است که سطح عمومی قیمت نسبت به تاریخ آغاز، 10 برابر شده است.

سخن پایانی

شاخص بورس معیاری است برای درک بهتر شرایط اقتصادی شرکت‌ها و بازار سرمایه. رکود یا رونق اقتصادی در هر کشور ارتباط مستقیمی با روند صعود یا نزول شاخص‌های بورس در آن کشور دارد. کشورها در بازارهای بورس خود از شاخص‌های گوناگونی بهره می‌برند. با این حال شاخص‌های بورس در سراسر جهان، نشان‌دهنده شرایط عمومی صنایع و شرکت‌های تولیدی، خدماتی و سرمایه‌گذاری هستند.

برای هر فرد یا شرکتی که بخواهد در بازار بورس سرمایه‌گذاری کند یا سهامی را بخرد یا بفروشد، واجب است با شاخص‌های بورس آشنا باشد و بتواند تغییرات این شاخص‌ها را تفسیر کند. بدین طریق سرمایه‌گذاران می‌توانند به بهترین شیوه برای معاملات در بورس تصمیم بگیرند.

شاخص بورس چیست؟ مهم ترین شاخص های بورس

به ‌منظور سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه، فعالین این حوزه مؤلفه‌های مختلفی را مورد بررسی و ارزیابی خود قرار می‌دهند. به عبارتی برای کسب سود مناسب در خریدوفروش سهام شرکت‌های بورسی، باید روند قیمت یا بازده سهام شرکت‌ها، سود شرکت در دوره‌های مختلف، روند بازدهی صنعت مربوطه و همینطور وضعیت بازار را مورد بررسی قرار داد. تمامی این اطلاعات در صورت‌های مالی شرکت‌ها که در دوره‌های متفاوت منتشر می‌شوند در دسترس عومم افراد قرار می گیرد. علاوه بر این ابزارها و روش های متفاوت دیگری در بازار سرمایه هستند که با استفاده از آن قادر به ارزیابی بازار خواهید بود. یکی از ابزارهای مهم در ارزیابی بازار سرمایه شاخص‌ها هستند، بنابراین سهامداران نیازمند استفاده از شاخص‌ها (Index) هستند که از این طریق بتوانند به اطلاعات عمومی قیمت یا بازدهی در میان تمام یا گروهی از شرکت‌های بورسی دست پیدا کنند. شاخص از انواع مختلفی در بازار بورس تشکیل شده است.

تعریف شاخص بورس

کلمه شاخص در اصطلاح به معنای نماگر یا نشانگر و بیانگر عددی است که با استفاده از آن می‌توان تغییرات ایجاد شده در یک یا چند متغیر را طی یک بازه زمانی خاص مشاهده و بررسی کرد. از همین جهت شاخص را می‌توان نشان‌دهنده سطح عمومی پارامتری مشخص به طور معمول قیمت یا بازدهی در میان گروهی از متغیرهای مورد بررسی در بازار بورس تعریف کرد.

معمولاً رکود و یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه با استفاده از پارامترهای مختلف قابل ارزیابی هستند که یکی از معیارهای سنجش آن، از طریق شاخص‌ها است؛ به بیان دیگر فعالان بازار سرمایه از این طریق می‌توانند وضعیت کلی بازار را بسنجند و تصمیمات مهم خود در حیطه معاملات را مدیریت کنند و حتی با استفاده از آن تغییرات احتمالی قیمت‌ها را در آینده دنبال کنند. این موضوع نیز بسیار مورد توجه است است که سهامداران می‌توانند از طریق شاخص‌ها، به مقایسه تغییرات یک پدیده در دو زمان متفاوت بپردازند و بر آن قدرت تحلیل داشته باشند؛ در مجموع شاخص ابزاری برای مقایسه تغییرات گروهی چند پدیده با یکدیگر است. در این میان با استفاده از شاخص قیمت می‌توان صنایع مختلف را با یکدیگر مقایسه کرد.

انواع شاخص‌های شرکت‌های بورسی چیست؟

در بورس اوراق بهادار تهران انواع شاخص‌ به شرح زیر هستند:

• شاخص کل قیمت
• شاخص بازده نقدی
• شاخص قیمت و بازده نقدی
• شاخص صنعت و شاخص مالی
• شاخص سهام آزاد شناور
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص 50 شرکت برتر
• شاخص 30 شرکت بزرگ

در نظر داشته باشید که هر یک از شاخص‌ها با توجه به پارامتر مورد بررسی در نهایت به شاخص قیمت و شاخص بازدهی تقسیم می‌شود و معنا و مفهومی را در بر دارند که بر اساس متغییر‌های مورد نظر قابل تفکیک هستند؛ به عنوان نمونه شاخص کل تمامی شرکت‌های بورس را در برمی‌گیرد، شاخص صنعت شرکت‌های تولیدی و شاخص مالی شرکت‌های گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری را شامل می‌شود. در ادامه به شرح جزئی از انواع شاخص‌ها می پردازیم.

شاخص کل بورس چیست؟

شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار که به اختصار آن را شاخص کل می‌گویند، نشان دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار بوده و به نوعی بیانگر میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار است. همینطور به این نکته دقت نمایید که شاخص کل، میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی‌دهد. به عنوان مثال وقتی گفته می‌شود شاخص کل ۳۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی به میزان ۳۰ درصد نسبت به سال پایه، افزایش پیدا کرده است .در نظر داشته باشید که شاخص کل به صورت لحظه ای در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس به نشانی www.tsetmc.com قابل بررسی و مشاهده است. و شما در هر لحظه می توانید به آن دسترسی داشته باشید و با استفاده از آن تا حدی نسبت به بازار شناخت پیدا کنید.

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

تغییرات شاخص بازده نقدی، نشانگر میانگین بازده ناشی از پرداخت سود نقدی شرکت‌های بورسی به سهامداران است. این سود در انتهای سال مالی شرکت ها تحت عنوان جلسه مجمع مورد ارزیابی قرار گرفته می شود و به سهامداران شرکت تخصیص پیدا می کند. لذا در نظر داشته باشید که وقتی شاخص سود نقدی رو به کاهش است، شرکت‌ها به ‌طور میانگین سود کمتری را به‌صورت نقد بین سهامدارانشان تقسیم می‌کنند.

شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX)

حتما در بررسی و مشاهده اخبارها به گوشتان خورده است که از شاخص بازار بورس صحبت می شود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت می‌شود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایه‌گذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس است و تمامی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به صورت روزانه پیگیر تغییرات این شاخص در حواشی اخبار و هیجانات هستند.

شاخص صنعت و شاخص مالی

همان طور که می دانید به صورت کلی تمامی شرکت‌های بورسی در دو بخش صنعتی و مالی تقسیم می‌شوند. در بخش صنعتی شرکت‌های تولیدی و صنعتی نظیر مخابرات، خودروسازی، سیمان، پتروشیمی و … قرار دارند و در بخش مالی نیز بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بیمه و… حضور دارند. در این میان شاخص صنعت نشان‌دهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش صنعت و شاخص مالی نیز میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌های فعال در بخش مالی است. همینطور در بخش صنعت و بخش مالی نیز قادر هستند که به صنایع تشکیل‌دهنده تقسیم شوند و شاخص هر یک از این صنایع جداگانه محاسبه شود؛ به عنوان نمونه شاخص صنعت خودروسازی متوسط تغییرات قیمت شرکت‌های فعال در صنعت خودروسازی را نشان می‌دهد.

شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)

در مجموع سهام شرکت‌های بورسی توسط سهامداران حقیقی و حقوقی خریداری می‌شود و معمولاً سهامداران حقوقی مالکان پرنفوذی در شرکت‌های بورسی به شمار آمده و در صورت خریداری سهام شرکت‌های بورسی، درصد بالایی از سهام شرکت را تصاحب می‌کنند. با توجه به این موضوع، به میزان سهامی که معمولاً در شرکت‌های بورسی در اختیار سهامداران حقیقی قرار دارد و مداوم در بازار خریدوفروش می‌شود، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. به منظور کسب اطلاعات بیشتر راجع به این نوع از شاخص در بازار بورس باید دقت داشته باشید که هر مقدار سهام شناور آزاد یک شرکت در بازار بورس بیشتر باشد، فرآیند سرمایه گذاری در آن شرکت از ریسک کمتری برخوردار است اما در عوض نباید توقع افزایش قیمت لحظه‌ای در سهم را داشته باشید. شرکت‌هایی که سهام شناور آزاد کمتری دارند از نظر سرمایه‌گذاری پر ریسک بوده و پتانسیل بالایی برای تغییر قیمت لحظه‌ای را دارند.

شاخص بازار اول و بازار دوم

بورس اوراق بهادار بر اساس مؤلفه‌های مختلف نظیر میزان سرمایه، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری، تعداد سهامی که توسط سهامداران حقیقی در بازار خریدوفروش می‌شود یا اصطلاحاً سهام شناور آزاد و …شرکت‌های بورسی را دسته‌بندی کرده است. بر اساس این تقسیم‌بندی، شرکت‌هایی که شرایط بهتری داشته باشند در بازار اول و دیگر شرکت‌های بورسی در بازار دوم دسته‌بندی می‌شوند. در این میان شرکت‌هایی که در انواع شاخص ها در بورس بازار اول حضور دارند نیز به دو دسته تابلو اصلی و فرعی تقسیم می‌شوند. برای هر یک از این دسته‌بندی‌ها یک شاخص وجود دارد که میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت‌هایی را نشان می‌دهد که در این گروه‌ها حضور دارند.

شاخص ۵۰ شرکت برتر

معمولاً هر سه ماه یک‌بار، ۵۰ شرکت برتر در بورس اوراق بهادار معرفی می‌شوند که سهام این شرکت‌ها نسبت به سایر شرکت‌های موجود در بورس اوراق بهادار، قابلیت نقدشوندگی بیشتری را دارد و از مزایای خاص دیگری بهره‌مند هستند. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین قیمت سهام این ۵۰ شرکت برتر را نشان می‌دهد. این شرکت‌ها در طول روز، به تعداد قابل توجهی خریدوفروش می‌شوند و سهامداران به راحتی می‌توانند سهام این شرکت‌های بورسی را خریدوفروش کنند. از همین رو این سهم ها مورد استقبال اکثر سرمایه‌گذاران در بازار بورس قرار گرفته می‌شوند.

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ نیز میانگین تغییرات قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ بورس را نشان می‌دهد. معیار انتخاب این ۳۰ شرکت نیز بر اساس اندازه شرکت است و اندازه شرکت‌ها نیز از ارزش روز بازار سهم تعیین می‌شود که ارزش روز بازار سهام از حاصل‌ضرب قیمت سهم در تعداد سهام منتشر شده شرکت به دست می‌آید. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ تغییرات قیمت سهامی را نشان می‌دهد و اگر چه این شرکت‌های بورسی کمتر از ده درصد تعداد شرکت‌های بورسی را تشکیل می‌دهند اما بیش از ۷۰ درصد ارزش بورس تهران را به خود اختصاص داده‌اند و تغییرات قیمت آن‌ها می‌تواند اثر بزرگی بر شاخص بورس و کل داشته باشد. این شاخص هر سه ماه یک‌بار به‌روزرسانی می‌شود.

سخن آخر

در این بخش اطلاعات جامع و کاملی راجع به شاخص بورس و انواع آن، در اختیار شما قرار گرفت. لذا افراد به منظور سرمایه‌گذاری در هر بازار باید ابتدا وضعیت آن بازار را مورد ارزیابی قرار دهند؛ بازار سرمایه نیز از این قضیه مستثنی نیست. شاخص‌ها یکی از ابزارهایی هستند که وضعیت بازار سرمایه را طی دوره‌های قبل و جاری نشان می‌دهد این نکته را در نظر داشته باشید که افزایش شاخص کل، به معنی سودآوری تمام شرکت‌های بورسی نیست و همین‌طور بالعکس. شما علاوه بر در نظر گرفتن عملکرد شاخص بورس بازار باید مؤلفه‌های گوناگون دیگر را نیز به‌منظور سرمایه‌گذاری یا خریدوفروش سهام در نظر داشته باشید. توجه داشته باشید که علاوه بر شاخص ها شما باید از ابزارهای دیگری نظیر تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال به منظور ارزیابی بازار استفاده نمایید.

سوالات رایج شاخص بورس

ممکن است در بعضی مواقع، قیمت سهم‌ها در بازار بیشتر از ارزش واقعی آن‌ها باشد، در این وضعیت «اصلاح شاخص بورس» به وجود می‌آید که این امر یک حرکت مثبت برای شفاف‌تر شدن بازار و فرآیند سرمایه‌گذاری در بورس است. شایان ذکر است اصلاح شاخص بورس با ریزش شاخص متفاوت است. در ریزش شاخص هجوم سهامداران برای فروش سهام، قیمت سهام را به حدی کاهش می‌دهد که قیمت سهام از ارزندگی واقعی آن به مراتب کمتر می‌شود در صورتی که فرآیند اصلاح شاخص بورس این چنین نیست.